Beth yw gwasanaethau cyhoeddus?

Mae gwasanaethau cyhoeddus yn cynnwys unrhyw wasanaeth a fwriadwyd i ddiwallu anghenion y gymuned. Yn y Deyrnas Unedig, mae’r gwasanaethau cyhoeddus craidd yn golygu gofal iechyd, y gwasanaethau brys, addysg a gofal cymdeithasol. Caiff yr adnoddau hanfodol hyn eu darparu’n ddemocrataidd gan y llywodraeth i bob dinesydd o fewn awdurdodaeth – waeth beth yw eu hincwm neu eu gallu unigol.

Mewn economi marchnad rydd, nid oes nodau ariannol gan wasanaethau cyhoeddus ac maent yno yn unig i wella ansawdd bywyd y boblogaeth. Mewn ymgais i oresgyn anghyfiawnder cymdeithasol, maent ar gael am ddim i bawb, gyda barn gyhoeddus miliwn yn dylanwadu’n uniongyrchol ar newid polisi. Mae’n rhaid i wasanaethau cyhoeddus esblygu’n gyson er mwyn bodloni anghenion, dyheadau a gofynion bywyd modern bob dydd.

O weithwyr allweddol y rheng flaen i weinyddwyr llywodraeth leol, asiantaethau a chyrff cyhoeddus, mae seilwaith y sector cyhoeddus yn enfawr, gyda 5.7 miliwn o weithwyr y DU yn cael eu cyflogi mewn swyddi gwerth chweil sy’n cael effaith go iawn.

Beth yw’r prif enghreifftiau o wasanaethau cyhoeddus?

Gofal iechyd

Mae adran iechyd llywodraeth yn arwain, yn ffurfio, ac yn talu am ofal iechyd. Yn gweithredu fel ‘gwarcheidwaid iechyd’, mae gweithwyr y sector cyhoeddus ar y lefel uchaf yn goruchwylio’r fframweithiau deddfwriaethol, ariannol a gweinyddol er mwyn cyflawni cynlluniau iechyd cyhoeddus safonol a mesuradwy.

Mae staff yn gweithio gyda gweinidogion, gwahanol awdurdodau iechyd cenedlaethol a grwpiau comisiynu clinigol (sy’n cynnwys meddygon, nyrsys ac ymarferwyr meddygol eraill) i lywio a gwella polisïau gofal iechyd sy’n bodloni amcanion y llywodraeth – megis lleihau anghyfartaledd iechyd a darparu gofal cynaliadwy.

Yn y DU, mae’r Adran Iechyd yn gyfrifol hefyd am y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (GIG) a’r gwasanaethau meddygol brys, fel ambiwlansys a chwilio ac achub. Y Gwasanaeth Iechyd Gwladol yw cyflogwr mwyaf y DU yn y sector cyhoeddus, yn cyflogi dros 1.86 miliwn o ymarferwyr rhwng popeth.

Mae gweithwyr sector cyhoeddus ar y rheng flaen yn amrywio o glinigwyr ac ymarferwyr cyffredinol i barafeddygon, ond mae gwasanaethau iechyd cyhoeddus yn ymestyn yn ehangach na mynediad i ysbytai a meddyginiaeth i reoliadau gofal iechyd – yn cynnwys sicrhau ansawdd – a gwasanaethau gofal i’r henoed.

Y Gwasanaethau Brys

Yn ychwanegol at y gwasanaethau meddygol brys, mae gwasanaethau argyfwng craidd y Deyrnas Unedig yn cynnwys yr heddlu a’r gwasanaeth tân.

Y Swyddfa Gartref sy’n goruchwylio’r rhan hon o’r sector cyhoeddus ac mae ganddi tua 27,000 o weithwyr – yn cynnwys sifiliaid mewn swyddi rheng flaen.

Addysg

Yn system addysg y DU, caiff ysgolion y wladwriaeth eu hariannu gan y llywodraeth ac maent am ddim i bob disgybl. Mae gweithwyr allweddol y sector cyhoeddus yn cynnwys athrawon, staff rheoli ysgol (megis penaethiaid) a staff ategol. Mae cyfrifoldebau’r Adran Addysg yn ymestyn y tu hwnt i’r ystafell ddosbarth ac yn cynnwys:

• Gweinyddu addysg uwch a phellach, datblygu cynlluniau prentisiaeth a rheoli cyllid ysgol neu goleg, yn cynnwys cyllid i ysgolion academi
• Dylanwadu ar y cwricwlwm cenedlaethol a goruchwylio arholiadau, profion ac asesu – yn cynnwys arolygiadau ysgol
• Gweithio ochr yn ochr â’r gwasanaethau cymdeithasol wrth ddiogelu plant a darparu gwasanaethau cymorth i bobl ifanc

Gwasanaethau cymdeithasol

Mae gwasanaethau cymdeithasol yn eu lle i gynnig cymorth a gofal hanfodol er diogelwch a lles y gymuned. Mae hyn yn amrywio o ddiogelu plant, sicrhau cartref, chwilio am hyfforddiant swydd i rai di-waith a rhai ar incwm isel a gwaith ieuenctid i gynnal llinellau cymorth, asesiadau a gwaith eiriolaeth allweddol.

Mae gweithwyr allweddol fel gofalwyr, gweithwyr cymdeithasol a swyddogion prawf yn cyflawni newid cadarnhaol ac yn darparu gwasanaeth amhrisiadwy i aelodau mwyaf bregus cymdeithas.

Beth am enghreifftiau eraill o wasanaethau cyhoeddus?

Mae cymdeithas ddiogel sy’n gweithio’n iawn angen nifer o rannau symudol. Mae’r sector cyhoeddus yn cynnwys amrywiaeth eang i adrannau a swyddi sy’n ymestyn ymhell y tu hwnt i golofnau craidd iechyd ac addysg.

Mae’r rhestr hon, sydd heb fod yn derfynol, yn cynnwys:

Amaethyddiaeth: O dan reolaeth Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig (DEFRA), mae’r gwasanaethau cyhoeddus yn cynnwys cynhyrchu, ansawdd a diogelwch bwyd, a rhoi cymorth i fwyd gwledig, ffermio a chymunedau pysgota.

Celfyddydau a Diwylliant: Fel arfer yn cael eu goruchwylio gan gyngor celfyddydau, mae’r elfen hon o’r sector cyhoeddus yn cynnal diwylliant, yn cynnwys ariannu digwyddiadau a chynlluniau cyhoeddus a gwarchod adeiladau treftadaeth, amgueddfeydd a llyfrgelloedd.

Amddiffyn a’r lluoedd arfog: Yn cwmpasu’r Llynges Frenhinol, y Fyddin Brydeinig a’r Awyrlu Brenhinol, caiff y gwasanaethau hyn eu rheoli gan y Weinyddiaeth Amddiffyn a’u nod yw amddiffyn pobl, sicrhau tiriogaethau a chefnogi buddiannau cenedlaethol.

Seilwaith: O ffyrdd a rheilffyrdd i gridiau trydan, telathrebu, rhwydweithiau’r cyflenwad dŵr a rheoli gwastraff, mae’r gwasanaethau cyhoeddus hyn yn helpu cartrefi a chwmnïau i weithio’n ffisegol ac maent yn hanfodol i alluogi a gwella amodau byw cymdeithas.

Cyfiawnder: O’r llysoedd i gwnsleriaid i gyfleusterau cywirol, mae’r gwasanaethau hyn yn dod o dan y Weinyddiaeth Gyfiawnder, sy’n gweithio gyda nifer o asiantaethau llywodraeth eraill (yn cynnwys Gwasanaeth Llysoedd a Thribiwnlysoedd Ei Mawrhydi, Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus a’r Bwrdd Cyfiawnder Ieuenctid) i hyrwyddo egwyddorion cyfiawnder, diogelu’r gymuned a lleihau aildroseddu.

Trafnidiaeth gyhoeddus: Yn amrywio o fysiau a thramiau i wasanaethau rheilffordd pellter hir, mae staffio a chynnal cludiant y cyhoedd yn wasanaeth cyhoeddus arall – yn ogystal â rheoleiddio trafnidiaeth y sector preifat, megis cwmnïau hedfan. Mae cludiant cyhoeddus yn effeithio’n uniongyrchol ar nifer o raglenni’r llywodraeth, gan gynnwys lleihau allyriadau carbon a gwella ansawdd aer.

Mae enghreifftiau eraill o wasanaethau cyhoeddus yn cynnwys systemau post, rheoli hamdden parciau a phyllau nofio cyhoeddus, ac ymarferwyr sy’n gweithio i wella tir y cyhoedd yn cynnwys cynllunwyr dinesig, sy’n gweithio i ddylunio a datblygu’n dinasoedd.

Chwarae eich rhan. Dewch yn arweinydd sector cyhoeddus

Ymunwch â’r 5.7 miliwn o bobl sy’n cael eu cyflogi yn sector cyhoeddus y DU. P’un ai’ch bod ar y rheng flaen neu’n rhan o yrru polisi llywodraeth, mae gyrfa yn y gwasanaethau cyhoeddus yn cael effaith wirioneddol ar ein cymdeithas – a gyda’r wlad yn dal i ddod dros y pandemig, bydd galw uchel am y sgiliau proffesiynol hyn.

Bydd cymhwyster Meistr mewn Gweinyddiaeth Fusnes (MPA) 100% ar-lein o Ysgol Reolaeth Gogledd Cymru yn eich paratoi at rôl arweinyddiaeth werthfawr yn sector mwyaf sicr y DU. Mae modiwlau craidd y rhaglen MPA ar-lein yma yn rhychwantu polisi  a llywodraethiant, gweithredu strategol, rheoli adnoddau dynol, moeseg a goblygiadau amgylcheddol, a rhoi i chi ddealltwriaeth gynhwysfawr o farchnadoedd y sector cyhoeddus.

Crëwyd yr MPA i bobl broffesiynol flaengar ac uchelgeisiol, arweinwyr tîm, rheolwyr a swyddogion gweithredol yn y sector cyhoeddus sy’n dymuno symud ymlaen i rolau lefel uwch a mwy strategol.